:: سال 3، شماره 2 - ( 4-1394 ) ::
جلد 3 شماره 2 صفحات 30-25 برگشت به فهرست نسخه ها
روش‌شناسی تهیه‌ی فهرست بهره‌برداران کشاورزی در شهرها و آبادی‌های بزرگ
ابوطالب عزیزی
مقدمه:   (3572 مشاهده)

اجرای سرشماری به هزینه، نیروی انسانی و امکانات زیادی نیاز دارد، به همین دلیل در بسیاری از کشورهای جهان معمولاً هر ۵ یا ۱۰ سال یک‌بار سرشماری عمومی کشاورزی۱ انجام می‌شود. از سرشماری عمومی کشاورزی انتظار می‌رود تمامی واحدهای تولید کشاورزی در سراسر کشور را تحت پوشش قرار دهد. علاوه بر مناطق روستایی، شهرهای با بافت کشاورزی(عمدتاً کوچک) و عرصه‌های عشایری، در نقاط شهری بزرگ نیز فعالیت‌های تولیدی کشاورزی، کم و بیش در جریان است. با این‌که در شهرهای بزرگ، به دلیل ساخت و سازهای شهری به ویژه در دهه‌های اخیر و به دنبال آن افزایش قیمت زمین، تغییرات قابل ملاحظه‌ای در کاربری اراضی کشاورزی ایجاد شده است اما همچنان در مناطق حاشیه‌ای این قبیل شهرها فعالیت‌های کشاورزی در جریان است.

در کشور ایران اولین سرشماری کشاورزی در سال ۱۳۵۲ با کسب اطلاعات مورد نظر برای هر یک از آبادی‌های کشور از طریق مصاحبه با مطلعین آبادی‌ها به اجرا در آمد. پس از آن در سال‌های ۱۳۶۷، ۱۳۷۲ و ۱۳۸۲ سرشماری عمومی کشاورزی با کسب اطلاعات مورد نظر برای هر یک از بهره‌برداری‌های کشاورزی۲ کشور به روش مصاحبه با بهره‌برداران انجام شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که همواره در ایران، از روش فهرست‌برداری مکان‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین روش برای شناسایی بهره‌برداران استفاده شده است. با توجه به هزینه‌ی سنگین فهرست‌برداری به خصوص برای شهرهای بزرگ، استفاده از سایر روش‌ها برای شناسایی بهره‌برداران کشاورزی در نقاط شهری و روستایی بزرگ که دارای فعالیت کشاورزی نا چیزی هستند، از گذشته در دستور کار مرکز آمار ایران بوده است. مطالعه‌ی روش انجام سرشماری‌های کشاورزی در ایران نشان‌دهنده‌ی این است که فهرست بهره‌برداران کشاورزی شهرها برای استفاده در سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۳۶۷ قبل از اجرای سرشماری در سال ۱۳۶۶ به روش فهرست‌برداری تهیه شده است. در سال ۱۳۷۲ اکثر شهرهای کشور فهرست‌برداری شدند. در سال ۱۳۸۲ فهرست بهره‌برداران ۱۰۱ شهر قبل از اجرای سرشماری با همکاری وزارت جهاد کشاورزی تهیه شد. مطالعات تهیه‌ی فهرست بهره‌برداران کشاورزی شهرها و روستاهای دارای بافت غیر کشاورزی برای سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۳۹۳ نیز قبل از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ در دستور کار مرکز آمار ایران قرار گرفت.

نتیجه‌ی مطالعات و تحقیقات میدانی صورت‌گرفته منجر به توسعه‌ی استفاده از روش به‌هنگام‌سازی فهرست نام و نشان بهره‌برداران شهری به سایر شهرها و حتی روستاها شد، به نحوی که در سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۳۹۳ فهرست بهره‌برداران کشاورزی در ۲۵۸ شهر و ۴۹۶ آبادی قبل از اجرای سرشماری تهیه خواهد شد. مطالعات نشان می‌دهد که بیش از ۶۳ درصد خانوارهای کشور در این قبیل شهرها و آبادی‌ها ساکن هستند در صورتی که سهم بهره‌برداران و فعالیت‌های مهم کشاورزی(زراعت، باغ‌داری و دامداری)۳ در این شهرها و آبادی‌ها کم‌تر از ۳٫۵ درصد است.

در این تحقیق با استفاده از اطلاعات تعداد خانوار سال ۱۳۹۰، تعداد بهره‌برداری کشاورزی، مساحت اراضی زراعی و باغی و تعداد دام سال ۱۳۸۲، شهرها و آبادی‌های کشور به دو گروه کشاورزی و غیر کشاورزی تقسیم شده‌اند. با توجه به بررسی‌های انجام‌شده، در سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۳۹۳ فهرست بهره‌برداران کشاورزی در شهرها و آبادی‌های با بافت کشاورزی همزمان با اجرای سرشماری از طریق فهرست‌برداری مکان‌ها و خانوارها تهیه خواهد شد. فهرست بهره‌برداران کشاورزی در شهرها و آبادی‌های غیر کشاورزی قبل از اجرای سرشماری تهیه خواهد شد. با بررسی‌های انجام‌شده فهرست بهره‌برداران کشاورزی در ۲۵۸ شهر از ۱۱۳۹ شهر و ۴۹۶ آبادی از مجموع بیش از ۶۰ هزار آبادی دارای سکنه در کشور قبل از اجرای سرشماری تهیه خواهد شد. در ادامه ضمن بررسی سرشماری کشاورزی در سایر کشورها،۴ روش برای تهیه‌ی فهرست بهره‌برداران کشاورزی در شهرها و آبادی‌های غیر کشاورزی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

واژه‌های کلیدی: روش‌شناسی، تهیه‌ی فهرست، بهره‌برداران کشاورزی، شهرها و آبادی‌های بزرگ
متن کامل [PDF 524 kb]   (787 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: عمومى


XML     Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 3، شماره 2 - ( 4-1394 ) برگشت به فهرست نسخه ها