توسعه‌ی پایدار در سال‌های پایانی قرن بیستم به‌عنوان یکی از تدابیر بنیادین در عرصه‌های مختلفی چون فقر، نابرابری، آموزش، بهداشت، حقوق زنان و کودکان، تکنولوژی و ... مطرح شده است. در کشورهای در حال توسعه، مناطق شهری با سرعت بیش‌تری نسبت به مناطق روستایی فرایند توسعه‌یافتگی را طی می‌کنند و فاصله‌ی زیادی در زمینه‌ی سرمایه‌گذاری و تولید مسائل فرهنگی و اجتماعی، آموزش، بهداشت و سلامت بین شهرها و روستاها به چشم می‌خورد. این نوشتار بر آن است تا به روش کتابخانه‌ای و اسنادی بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰، وضعیت مناطق روستایی استان سیستان و بلوچستان را تحلیل کند. با توجه به اینکه این استان پهناورترین استان کشور می‌باشد و بیش از ده درصد روستاهای دارای سکنه‌ی کشور (۶۵۵۳) را در خود جای داده است، بررسی وضعیت مناطق روستایی آن ضروری به نظر می‌رسد. بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال۱۳۹۰، تعداد کل آبادی‌های این استان ۹۲۸۵ بوده است. شایان ذکر است که تعداد ۲۷۳۲ (حدود ۳۰ درصد) آبادی در این استان، از سکنه خالی شده است.  

تعداد آبادی‌های دارای نهاد شورای اسلامی روستا برابر با ۲۱۴۱ می‌باشد که تعداد ۱۰۸۵ آبادی دارای دهیار می‌باشد. همچنین ۴۱۷ آبادی دارای طرح هادی می‌باشد. نگاهی به وضعیت آبادی‌ها از نظر تعداد خانوار نشان می‌دهد که تعداد خانوارهای ۳۵۹۵ آبادی زیر بیست خانوار، ۲۲۱۱ آبادی بین بیست تا ۹۹ خانوار، ۴۶۳ آبادی بین ۱۰۰ تا ۱۹۹ خانوار، ۲۷۵ آبادی بین ۲۰۰ تا ۹۹۹ خانوار و ۹ آبادی بالای ۱۰۰۰ خانوار می‌باشد. جدول ۲ ‌طبقه‌بندی جمعیت آبادی‌های استان را نشان می‌دهد. همان‌طور که در جدول ۲ مشاهده می‌شود تنها ۳ درصد آبادی‌ها دارای بیش از ۱۰۰۰ نفر جمعیت می‌باشند.

بررسی امکانات ارتباطی و حمل و نقل نشان می‌دهد که بیش‌ترین میزان دسترسی مربوط به وسیله‌ی نقلیه عمومی و کم‌ترین دسترسی مربوط به ایستگاه راه‌آهن و روزنامه و مجله می‌باشد. ۱۸ درصد آبادی‌های استان به وسیله‌ی نقلیه‌ی عمومی دسترسی دارند، این در حالی است که ۴۰٫۴درصد آبادی‌های کل کشور به وسیله‌ی نقلیه‌ی عمومی دسترسی دارند. همچنین تنها در ۰٫۲ درصد آبادی دسترسی به روزنامه و مجله وجود دارد، این عدد در کل کشور ۲٫۷ درصد است. سایر امکانات ارتباطی در جدول ۳ نشان داده شده است.

شکل 1 وضعیت دسترسی به امکانات آموزشی آبادی‌ها را نشان می‌دهد. وضعیت برخورداری آبادی‌ها در سطح مطلوبی قرار ندارد و یک‌پنجم آبادی‌ها دارای مدارس سطح راهنمایی(۱۴٫۹ درصد) و متوسطه       (۵٫۰۵ درصد) هستند و مدارس ابتدایی در کم‌تر از نیمی از آبادی‌های استان (۴۴٫۱ درصد) دایر می‌باشد.

جدول ۴ وضعیت بهداشتی آبادی‌های استان و کشور را نشان می‌دهد. همان‌گونه که ملاحظه می‌شود دسترسی به پزشک تنها در ۲٫۲ درصد آبادی‌های استان فراهم می‌باشد، این عدد در کل کشور ۸٫۹ درصد است. ۱۵٫۴ درصد آبادی‌های استان دارای خانه‌ی بهداشت و ۱٫۵ درصد آبادی‌های استان دارای داروخانه می‌باشند، این عدد در کل کشور به ترتیب ۳٫۲ درصد و ۴٫۴ درصد است و ۱۴٫۵ درصد آبادی‌ها دارای بهورز می‌باشند.

جدول ۵، امکانات برق و آب و گاز آبادی‌های استان و کل کشور را نشان می‌دهد. ۷۲ درصد آبادی‌های استان از نعمت برق و روشنایی بهره‌مند بوده و ۳۲ درصد به آب لوله‌کشی دسترسی دارند. همچنین لوله‌کشی گاز تنها در ۰٫۰۵ درصد آبادی‌های استان صورت گرفته است، ۸۸٫۵ درصد آبادی‌های کل کشور از نعمت برق و روشنایی بهره‌مند هستند و ۵۹ درصد به آب لوله‌کشی دسترسی دارند.

نظر به اهمیتی که آب آشامیدنی در سلامت افراد جامعه دارد، وضعیت دسترسی خانوارهای روستایی به آب آشامیدنی در شکل 2 ارائه شده است. از میان ۲۹۷۵۹۹ خانوار روستایی، ۳۴ درصد خانوارهای روستایی به شبکه‌ی آب‌رسانی‌عمومی دسترسی ندارند و ۱۳٫۶ درصد خانوارها از آب چشمه و قنات بهسازی نشده برای آشامیدن استفاده می‌کنند.